Ticaret hayatında güvenin temel taşlarından biri olan çekler, ödeme aracı olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır. Ancak son yıllarda en çok karşılaşılan problemlerden biri de karşılıksız çek sorunudur. Bu yazımızda, karşılıksız çek düzenlemenin cezai boyutunu ve hukuki sonuçlarını açıklıyoruz.
Karşılıksız Çek Nedir?
Bir çekin karşılıksız olması, çek üzerinde yazılı olan tutarın bankada karşılığının olmaması ya da yasal süresi içinde ibraz edilmesine rağmen ödenmemesi durumudur. Çek sahibi, hesabında yeterli para olmadan çek düzenlediğinde bu durum ortaya çıkar.
Karşılıksız Çek Düzenlemenin Cezası Nedir?
Çek Kanunu’nun 5. maddesi uyarınca, karşılıksız çek düzenleyen kişi hakkında “çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı” uygulanır. Ayrıca mahkeme, adli para cezasına hükmedebilir. Bu cezanın ödenmemesi halinde ise ceza hapis cezasına dönüşebilir.
- Ceza: Her bir karşılıksız çek yaprağı için, çek bedelinin karşılıksız kalan kısmından az olmamak üzere, 1.500 güne kadar adli para cezası.
- Adli para cezası ödenmezse: Hapse çevrilir (CMK’ya göre tazyik hapsi niteliğindedir).
- Ek yaptırım: 5 yıl süreyle çek düzenleme yasağı.
Kimler Sorumlu?
Çekin keşidecisi (düzenleyen kişi) sorumludur. Ticari şirketlerde yetkili kişi veya imza sahibi cezai sorumluluk taşır. Ortaklar, sadece imzaları varsa sorumlu tutulabilir.
Şikâyet ve Süre
- Karşılıksız çek için şikâyet süresi 3 aydır. Çek, ibraz süresi içinde bankaya sunulmalı ve karşılıksız kaldığına dair belge alınmalıdır.
- Çek alacaklısı, bu belge ile icra takibi yapabileceği gibi, cezai şikâyette de bulunabilir.
İcra Takibi ve Hukuki Yollar
Ceza davası dışında, çek alacaklısı kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla icra takibi başlatabilir. Çek, güçlü bir belgedir ve doğrudan icraya konulabilir.
Ceza Kaldırılabilir mi?
Sanık, çek bedelini öderse veya alacaklı ile uzlaşırsa, ceza ve çek yasağı kaldırılabilir. Ayrıca, borçlu çek düzenleme yasağının kaldırılması için ayrıca talepte bulunabilir.
Sonuç:
Karşılıksız çek düzenlemek ciddi hukuki ve cezai sonuçlar doğurur. Hem ticari güven zedelenir hem de kişisel özgürlüğü etkileyen yaptırımlar uygulanır. Bu nedenle çek düzenlerken hesabın durumu dikkatle kontrol edilmeli, çekler sorumluluk bilinciyle kullanılmalıdır.
Karşılıksız çek nedeniyle mağdur olduysanız ya da hakkınızda işlem başlatıldıysa, uzman bir avukattan destek almanız süreci doğru yönetmeniz açısından büyük önem taşır.
Yazan Av. Koray GÖKOĞLU (Ostim Avukat)